Charakterystka dachów, a różnorodność klimatyczna
Dach jest nieodzowną częścią każdego budynku, ponieważ zapewnia ochronę przed czynnikami atmosferycznymi, a tym samym zapewnia komfort wewnątrz budynku. Jednak rodzaj dachu, który sprawdza się w jednym klimacie, może być zupełnie nieodpowiedni dla innych.
Jak materiały, kształt i konstrukcja dachu mogą wpływać na jego zdolność do tolerowania ekstremalnych temperatur i różnych opadów atmosferycznych? W jaki sposób różne systemy dachowe mogą wpływać na efektywność energetyczną budynku i ogólny estetyczny wygląd budynku?
Dachy odporne na najtrudniejsze warunki atmosferyczne
Zacznijmy od najbardziej wysuniętych na północ i południe części Ziemi oraz gór, gdzie przeważają zimne i surowe warunki pogodowe. Tutaj ludzie borykają się głównie z dwoma problemami: zimnem i śniegiem/lodem. Dachy wymagają zatem specjalnego rodzaju izolacji i nachylenia, które zapobiegają gromadzeniu się dużej ilości śniegu na dachu, a tym samym większej wadze. Jednak nadal chcemy, aby śnieg zatrzymywał się na dachach jako dodatkowe ocieplenie, więc na dachu są tzw. śniegi.
Najbardziej odpowiednimi materiałami na pokrycia dachowe w takich warunkach są gonty bitumiczne, blachodachówka lub łupek. Wszystkie te materiały charakteryzują się niezwykłą wytrzymałością i sprężystością. Łupek jest używany od dawna, dwa pierwsze materiały pojawiły się później. Metalowe pokrycia dachowe są szczególnie popularne przy projektowaniu domów na terenach wysoko położonych, górskich zboczach lub biwakach. W tym ostatnim jest to ważne głównie ze względu na tworzenie się klatki Faradaya na skutek częstych uderzeń piorunów, dlatego montowana jest ona również na samej elewacji.
Istnieją jednak inne sposoby na jej zakrycie. Np. Grenlandia, Islandia, Wyspy Owcze, Półwysep Skandynawski i Syberia stosują zielone dachy, czyli dachy pokryte ziemią i roślinnością, które pozwalają na bardzo dobrą i trwałą izolację. Od tysiącleci Lapończycy w Skandynawii budują drewniane kopce pokryte ziemią, skałami i roślinnością. Jeszcze dalej na północ ludy Eskimosów i Syberyjczyków używają icupola igloo z lodu i śniegu.
Jakie rodzaje dachów są odpowiednie dla cieplejszych obszarów lub klimatów?
Dachy odpowiednie dla cieplejszego klimatu mają zwykle inny projekt i konstrukcję w porównaniu z dachami przeznaczonymi do chłodniejszego klimatu. Mają one na celu utrzymanie chłodu we wnętrzu budynku, głównie za pomocą kolorów i materiałów odbijających promienie słoneczne oraz promując naturalną wentylację i chłodzenie.
Jednym z najpopularniejszych rodzajów dachów dla cieplejszych klimatów jest dach płaski, ale tylko na obszarach, gdzie jednocześnie nie występują znaczne ilości opadów. Często są wykonane z białych lub kolorowych materiałów odbijających światło, co pomaga utrzymać chłód we wnętrzu budynku, zwłaszcza na białych dachach w Grecji, starych glinianych Puebli w Ameryce Północnej i Środkowej oraz tradycyjnych budynkach na Bliskim Wschodzie.
Ponadto płaskie dachy są łatwe w utrzymaniu i naprawie, co czyni je praktycznym wyborem dla wielu budynków. Ich zbudowanie wymaga również znacznie mniej materiału, co czyni je bardziej dostępnymi.
Inną formą budownictwa, obecną od tysiącleci w cieplejszych częściach planety, jest budowa obiektów podziemnych lub obiektów wykutych w skale. Dach tutaj jest częścią natury i eko-siedliska, czy to z gleby, skał czy piasku. Obiekty pod ziemią lub w skale utrzymują przez cały rok więcej niż stałą temperaturę, a jednocześnie nie ingerują w przyrodę i otoczenie.
Nawet w cieplejszych warunkach klimatycznych blachodachówka jest skutecznym pokryciem dachowym, jako materiał, który nie przepuszcza promieni słonecznych i utrzymuje sprzyjającą temperaturę wewnątrz budynku, ale jest dość drogi jak na warunki panujące w większości krajów położonych nad równikiem, a przez to bardziej niedostępny.
Jak to jest w obszarach o ekstremalnie wysokich temperaturach?
Ponieważ wentylacja i chłodzenie są ważne w gorącym klimacie, kultury i cywilizacje znalazły różne sposoby i rozwiązały ten problem. Jednymi z bardziej znanych są łapacze wiatru lub wieże wiatrowe na Bliskim Wschodzie. Nie tak dawno temu ich znaczenie było zaniedbane i zapomniane, ale wraz ze wzrostem świadomości zmian klimatu wieże wiatrowe zaczęły zyskiwać na znaczeniu w budowaniu dachów, znacznie zmniejszając koszty chłodzenia i ślad węglowy budynku. Przeznaczony jest do doprowadzania z wiatrem zimnego powietrza z jednej strony do budynku, a z drugiej strony do zasysania ogrzanego powietrza z budynku do atmosfery.
Pozostaje nam więc klimat lub obszary z dużą ilością opadów...
Jeśli powiedzieliśmy, że na obszarach z dużymi opadami śniegu odpowiedni jest dach pochyły, dotyczy to również krajobrazów z większą ilością opadów, z wyjątkiem tego, że zalecane jest znacznie większe nachylenie. Pięć typowych kształtów dachów z nachyleniem dla takich obszarów to dach jednoskokowy, dwukarpiowy, czteroskokowy, dach namiotowy i strych dwuspadowy.
Spośród nich najbardziej niepraktyczny jest ten, który odprowadza wodę deszczową tylko z jednej strony, zmniejszając w ten sposób możliwość zrzutów wody do wód gruntowych. Jednocześnie ma najmniejszą powierzchnię dachu, co zwiększa możliwość przedostawania się wody do przestrzeni budynku i szybsze zużycie materiału dachowego.
Dachy metalowe, betonowe lub gonty bitumiczne są uważane za najbardziej odpowiednie materiały na deszczowe warunki, ponieważ są odporne na zużycie i zapobiegają wchłanianiu i wnikaniu wody.
... i klimat lub obszary z silnymi wiatrami
W krajach z silnymi wiatrami zalecane są dachy płaskie lub dachy o mniejszym nachyleniu wykonane z gładkich materiałów, aby uzyskać jak największą gładkość, zmniejszając opór. W szczególności polecane są pokrycia dachowe z gumy, PCW i TPO (olefiny termoplastyczne) lub odporne na uszkodzenia metalowe pokrycia dachowe o gładkiej powierzchni.
Dachy bez wywiewów są również szeroko stosowane w celu zminimalizowania oporów. Dwupalczaste są odpowiednie, jeśli są odwrócone w prawo i na obszarze o stałym kierunku wiatrów. Jeszcze bardziej polecane są zadaszenia namiotowe, zwłaszcza w miejscach o zmiennym kierunku wiatru. Czasami chroniono dach przed silnymi wiatrami za pomocą kamieni układanych na powierzchni dachu lub innych cięższych przedmiotów, ale dziś robi się to za pomocą różnych gontów i pokryć dachowych.
WNIOSEK
Klimat jest jednym z najważniejszych czynników przy projektowaniu dachu, który musi być brany pod uwagę przy zrównoważonym budownictwie. Zaleca się konsultację ze specjalistami, którzy pomogą w doborze najodpowiedniejszej konstrukcji i pokrycia dachowego do konkretnej lokalizacji i potrzeb. Dobrze zaprojektowane i prawidłowo wykonane zadaszenie zapewni długoletnią ochronę Twojego obiektu.
Przetłumaczony tekst:
Žan Križnar, an Architect
(Arhinova)
