Dach jako powierzchnia użytkowa

Swego czasu w wielu miejscach świata (a w szczególności w Europie) dach był uważany za „piątą ścianę” budynku, czyli powierzchnię, która chroni nas przed wpływami atmosferycznymi i innymi niedogodnościami ze świata zewnętrznego. Jednakże położenie i duża powierzchnia dachu dają niemal nieograniczone możliwości jego eksploatacji – dach nie musi być jedynie elementem ochronnym.

Jak wspomnieliśmy, Europa była jednym z ostatnich kontynentów, który zaczął myśleć o dachu jako o powierzchni użytkowej. Stało się tak głównie dlatego, że większość Europy leży w strefie opadów śniegu i dlatego najlepszym rozwiązaniem są u nas dachy skośne, które w dawnych czasach nie dawały zbyt wielu możliwości na inny rodzaj użytkowania. Tymczasem na Bliskim Wschodzie już od dawna dominuje zabudowa o płaskich dachach, które są odpowiednie do różnych czynności – traktowane są jako tarasy / ostatnie kondygnacje.

Historia eksploatacji dachów

Pierwszym znanym zastosowaniem dachów w celach użytkowych są mezopotamskie zigguraty (4000 – 600 p.n.e.), wśród nich zaś najbardziej znane są wiszące ogrody Semiramidy. Ziggurat, ziqqurratu (akadyjski – „budować wysoko”), jest to budynek w kształcie piramidy, zbudowany z palonej cegły, który wspina się ku górze w sposób tarasowy. Zdaniem archeologów tarasy były w wielu przypadkach miejscem zakładania ogrodów, sadów i stawów. Później ogrody dachowe przejęli także Rzymianie – można je zobaczyć m.in w Willi z Misteriami w Pompejach.

Jakie są współczesne trendy w użytkowaniu dachów?

Obecnie zielone dachy są rozpowszechnione na całym świecie i wykorzystuje się je zarówno do celów pasywnych, jak i aktywnych. Jedne powstają po to, by zastąpić tereny zielone zabrane przez budowę, zatrzymać wodę deszczową, izolować budynek i usuwać CO2 z powietrza, inne służą jako ogrody warzywne, na które w miastach brakuje miejsca. Ostatnimi czasy popularne stało się także pszczelarstwo dachowe – niektóre miasta są domem dla wielu roślin nasiennych i drzew kwitnących, a zatem pszczoły nie muszą latać na duże odległości, aby zbierać nektar.

Dach w celu pozyskiwania energii

Z drugiej strony powierzchnia dachu może być również wykorzystana do pozyskiwania energii, zwłaszcza za pomocą paneli słonecznych i turbin wiatrowych, a także do podgrzewania wody za pomocą kolektorów słonecznych. W grę wchodzą tu nie tylko dachy płaskie, ale także dachy skośne zwrócone w nasłonecznioną stronę. W przypadku pozyskiwania energii słonecznej dachy skośne są nawet lepszym rozwiązaniem od płaskich, ponieważ panele/kolektory działają z większą wydajnością, jeśli są ustawione pod kątem między 30° a 45°. Na potrzeby typowego czteroosobowego gospodarstwa domowego wystarczą około 24 panele fotowoltaiczne. Obecnie na rynku dostępne są również dachówki z wbudowanymi panelami słonecznymi.

Innym sposobem na uzyskanie energii elektrycznej na powierzchniach dachowych są elektrownie wiatrowe. Najczęściej spotykane są dachowe farmy wiatrowe z turbinami o osiach poziomych, ale znane są również turbiny z osiami pionowymi, których zaletą jest to, że nie trzeba obracać ich w kierunku wiatru, tak jak ma to miejsce w przypadku konwencjonalnych turbin wiatrowych.

Niedawno na rynku pojawił się nowy patent na pozyskiwanie energii wiatrowej bez turbin, czyli Solid State Wind Energy Generator, który można zamontować na kalenicy.

Jednak wykorzystanie energii wiatrowej na dachach domów jednorodzinnych jest znacznie mniej efektywne niż pozyskiwanie energii słonecznej, gdyż odpowiednia wysokość farmy wiatrowej wynosi co najmniej 20m. Możemy również spotkać się z budynkami, w których do produkcji energii elektrycznej wykorzystywana jest spadająca z dachów deszczówka.

Dach jako „oaza” spokoju lub jako przestrzeń sportowa

Oczywiście dach może być również wykorzystywany jako miejsce rekreacyjne, przeznaczone do spędzania czasu wolnego itp. Dachy wysokich budynków miejskich często wykorzystuje się jako bary (rooftop bars), które oferują niepowtarzalne widoki. Rozpowszechniona jest również budowa basenów, np. tak zwanych Sky pool lub Infinity pool, które dzięki zastosowaniu ostrej krawędzi dają wrażenie zlewania się z niebem/horyzontem. Umieszczanie basenów na dachach jest jednak ryzykowne, ponieważ konieczna jest mocna konstrukcja budynku z precyzyjnie wykonaną hydroizolacją.

Znamy również przykłady zagospodarowania dachów budynków jako różnego rodzaju nawierzchni sportowych, takich jak boiska do koszykówki, piłki nożnej, tenisa, golfa, squasha, siatkówki plażowej itp. W stolicy Danii, Kopenhadze, na dachu miejskiej oczyszczalni ścieków umieszczono nawet igielitowy stok narciarski. Mieszkańcy miasta wykorzystują go także do krótkich wędrówek, korzystają z oferty lokalnej restauracji oraz podziwiają panoramę miasta.

Dach może być również podstawą do budowy nowego budynku, na przykład penthouse’u (czyli luksusowego apartamentu). Istnieje wiele przykładów budynków, zwłaszcza w większych miastach, na których zamożne osoby lub firmy budują apartamenty ze wspaniałym widokiem.

Zakończenie

Dach nie jest więc jedynie „piątą ścianą”, lecz w większości przypadków stanowi niewykorzystaną powierzchnię o dużym potencjale. Powierzchnię, którą coraz częściej doceniamy i wykorzystujemy.