Koncept dachu jest znany ludzkości od zarania dziejów. W obliczu niesprzyjającej pogody i innych niebezpieczeństw pierwotni myśliwi i zbieracze zadomowili się w jaskiniach, na potrzeby długich wypraw myśliwskich musieli jednak wymyślić bardziej elastyczne rozwiązanie.
Jakie dachy miały najstarsze cywilizacje?
Najstarszy dach prawdopodobnie wykonano na Syberii około 42 tysięcy lat temu. Był zrobiony ze skóry mamuta włochatego. Wkrótce zaczęły powstawać niewielkie osady z chatami zbudowanymi z kłów mamuta i gałęzi, pokrytymi skórami i błotem.
Dachy wczesnych cywilizacji były budowane z cegieł, drewna i błota wzmocnionego roślinami, dopóki około 3000 lat p.n.e. w Chinach nie wynaleziono dachówki. Mniej więcej w tym samym czasie dachówki zaczęto stosować także w Grecji i Babilonii. Później Rzymianie rozpowszechnili stosowanie dachówek w niemal całej Europie.
Dostępne materiały i rozwój cywilizacyjny uwarunkowały znacznie wpłynęły na projektowanie budynków i ich pokrycia. Starożytne cywilizacje zamieszkujące północ Afryki, Bliski Wschód, Indie i Amerykę Południową do budowy dachów wykorzystywały przede wszystkim cegłę mułową i
słomę; w Południowej Europie i na Dalekim Wschodzie na dachach stosowano wypalane dachówki ceramiczne i kamienne; w Europie Środkowo-Wschodniej dachy kryto strzechą i gontem, w Skandynawii i na Syberii zaś strzechą.
Zmiana kształtu dachów
Na przestrzeni wieków zmieniał się nie tylko materiał, z którego budowano dachy, ale także ich forma. W strefie równikowej dominowały dachy płaskie, ponieważ ze względu na niewielkie opady nie było potrzeby budowania dachów spadzistych.
Natomiast w Chinach, ze względu na dłuższe okresy opadów, zaczęto stosować wielopoziomowe dachy dwuspadowe (czasem także wielospadowe), czego typowym przykładem jest pagoda. W dawnych cywilizacjach północnej części Morza Śródziemnego budowano głównie dachy jedno- i dwuspadowe, a nachylenie dachu zwiększało się wraz z szerokością geograficzną.
Kopuły można było spotkać już w prostych namiotach wykonanych z gałęzi lub kłów mamutów, lecz pierwsze zachowane kopuły o poprawnych matematycznie wymiarach zbudowano w starożytnym Rzymie około 100 roku n.e. Architekci rzymscy odkryli, że obracając łuk, można uzyskać stabilny kształt. Początkowo pomysł ten stosowano głównie w budownictwie sakralnym.
Około 700 roku architektura kopuł rozprzestrzeniła się na Bliski Wschód, co było ściśle związane z rozpowszechnieniem się islamu – kopuły stały się integralnymi częściami meczetów. Pierwsze kopuły najprawdopodobniej były w całości drewniane, później z drewna wykonano jedynie szkielet, który kryto kamieniem lub dachówką. W większych budynkach kopuły były wykonywane z kamienia, a później z betonu, np. budulcem Panteonu był beton rzymski (opus caementicium).
Kiedy dachówki gliniane i ceramiczne są oznaką bogactwa i prestiżu
W średniowieczu, w związku regresem Europy, zamiast wypalanych dachówek stosowano głównie gonty łupkowe i drewniane, a na wsi strzechę słomianą. Gliniane lub ceramiczne dachówki były oznaką bogactwa i prestiżu, pojawiały się zaś głównie na obiektach sakralnych i zamkach/pałacach.
Jednak większość społeczeństwa wykorzystywała przede wszystkim drewno i słomę, przez co często padała ofiarą pożarów i podpaleń. Po zakończeniu epidemii dżumy w Europie, która zgładziła aż 30% europejskiej populacji, dachówki stały się bardziej dostępne i rozpowszechnione.
Szybki rozwój dachów a powszechna industrializacja
W ciągu ostatnich 200 lat uprzemysłowienie w znacznym stopniu przyczyniło się do rozwoju dachów. Dachówki ceglane były masowo produkowane w manufakturach i fabrykach, więc w rozwiniętej części świata szybko stały się najpopularniejszym pokryciem dachowym. Na drugim miejscu plasował się łupek, w zależności od jego dostępności.
Użyteczność dachówek poprawiła się dzięki wynalezieniu systemu zakładkowego, który umożliwił budowanie dachów o większym nachyleniu.
Jakie są współczesne dachy?
W XX wieku na rynku pojawiły się nowe materiały i metody wykonywania dachów, dzięki czemu są one trwalsze oraz łatwiej dostosować je do potrzeb klienta.
Autor:
Tomaž Križnar, dypl. architekt (Arhinova, d.o.o.)
